·费城艺术博物馆1.96亿美金改造主楼 2020年

百度 这种尊重，没有“昼”“夜”之分，没有“人前”“人后”之别。

Các h?p ch?t h?u c? (hay organic compound), là m?t l?p l?n c?a các h?p ch?t hóa h?c mà các phan t? c?a chúng có ch?a carbon (h.1) . Các h?p ch?t h?u c? có th? có ngu?n g?c t? t? nhiên ho?c do các ph?n ?ng nhan t?o.

Hình 1 : Methan (CH
4) - M?t trong nh?ng h?p ch?t h?u c? ??n gi?n nh?t

S? phan chia gi?a h?p ch?t h?u c? và h?p ch?t v? c? mang tính tùy y có nguyên nhan l?ch s?; tuy nhiên, nói chung thì các h?p ch?t h?u c? ???c ??nh ngh?a nh? là các h?p ch?t có liên k?t C—H (tuy v?y, dù acid oxalic kh?ng có liên k?t C—H trong phan t? nh?ng nó v?n là m?t h?p ch?t h?u c?) và các h?p ch?t v? c? là nh?ng h?p ch?t còn l?i. Vì th? acid carbonic ???c coi là h?p ch?t v? c?, trong khi acid formic là h?p ch?t h?u c?, m?c dù ??i khi ng??i ta v?n g?i nó là “acid carbonous" và anhydride c?a nó, carbon monoxide, là m?t ch?t v? c?.

H?p ch?t h?u c? còn ???c ??nh ngh?a theo nhi?u tài li?u hóa h?c ti?ng Vi?t (bao g?m sách giáo khoa) là các h?p ch?t c?a carbon (tr? các oxide c?a carbon, mu?i carbonat, cyanide, carbide, carbonyl kim lo?i,…).

Tên g?i "h?u c?" là m?t tên g?i l?ch s?, có l? có t? th? k? 19, khi ng??i ta tin r?ng các h?p ch?t h?u c? ch? có th? t?ng h?p trong c? th? sinh v?t th?ng qua cái g?i là vis vitalis - "l?c s?ng". Thuy?t cho r?ng các h?p ch?t h?u c? v? c? b?n là khác bi?t v?i các "h?p ch?t v? c?", ngh?a là kh?ng ???c t?ng h?p th?ng qua "l?c s?ng", ?? b? bác b? do s? t?ng h?p urê (NH₂)₂C=O, m?t h?p ch?t h?u c?, t? kali cyanide và nh?m sulfat b?i Friedrich W?hler.

Ph?n l?n các h?p ch?t h?u c? tinh khi?t ???c s?n xu?t nhan t?o; tuy nhiên, thu?t ng? "h?u c?" c?ng ???c s? d?ng ?? miêu t? các s?n ph?m ???c s?n xu?t mà kh?ng có các hóa ch?t nhan t?o (xem s?n xu?t h?u c?).

C?n phan bi?t h?p ch?t h?u c? v?i v?t ch?t h?u c? (tên ti?ng Anh: organic matter).

Phan lo?i h?p ch?t h?u c?

Hình 2 (t? trái sang ph?i) : Các phan t? có: M?ch vòng kh?ng nhánh - benzen, m?ch h? phan nhánh - 3-methyl-1-pentyn và m?ch th?ng - hexan.

D?a vào thành ph?n các nguyên t?, h?p ch?t h?u c? ???c phan thành 2 lo?i:

• Hydrocarbon là nh?ng h?p ch?t mà phan t? ch? g?m 2 nguyên t? C và H.
• D?n xu?t c?a hydrocarbon là nh?ng h?p ch?t mà phan t? có các nguyên t? khác ngoài C và H.

D?a theo m?ch carbon c?a phan t?, h?p ch?t h?u c? ???c phan thành:

• H?p ch?t có m?ch vòng (h.2) .

• H?p ch?t kh?ng có m?ch vòng g?m m?ch th?ng và m?ch nhánh (h.2) .

D?a vào các nhóm ch?c có trong phan t?, các h?p ch?t là d?n xu?t c?a hydrocarbon ???c phan thành 3 lo?i:

• H?p ch?t h?u c? ??n ch?c là h?p ch?t ch? có 1 nhóm ch?c (h.3) .
• H?p ch?t h?u c? ?a ch?c là h?p ch?t có nhi?u nhóm ch?c nh?ng cùng 1 lo?i nhóm ch?c (h.4) .
• H?p ch?t h?u c? t?p ch?c là h?p ch?t có nhi?u lo?i nhóm ch?c khác nhau (h.5) .

Hình 3 : Acid acetic là h?p ch?t h?u c? ??n ch?c (1 nhóm ${\ce {-COOH}}$)

Hình 5 : Glucose (m?ch h?) là h?p ch?t h?u c? t?p ch?c (1 nhóm ${\ce {-CHO}}$ và 5 nhóm ${\ce {-OH}}$)

Hình 4 : Glycerol là h?p ch?t h?u c? ?a ch?c (3 nhóm ${\ce {-OH}}$)

Nh?n bi?t các nhóm ch?c b?ng ph? h?ng ngo?i (IR). M?t s? nhóm ch?c tiêu bi?u ???c nêu trong Hình 6.

T?p tin:Nhóm ch?c.png

Hình 6 : M?t s? nhóm ch?c c? b?n (trích SGK Hóa h?c 11 Chan tr?i sáng t?o)

T?p tin:Tín hi?u nhóm ch?c.png

Hình 7 : Tín hi?u ph? h?ng ngo?i c?a m?t s? nhóm ch?c c? b?n (trích SGK Hóa h?c 11 Chan tr?i sáng t?o)

C?ng th?c phan t? h?p ch?t h?u c?

C?ng th?c phan t? bi?u th? s? l??ng nguyên t? c?a m?i nguyên t? trong phan t?.

C?ng th?c phan t? h?p ch?t h?u c? có th? ???c thi?t l?p d?a trên t? l? ph?n tr?m kh?i l??ng c?a các nguyên t? ho?c theo kh?i l??ng s?n ph?m c?a ph?n ?ng cháy ho?c th?ng qua c?ng th?c ??n gi?n nh?t (là c?ng th?c bi?u th? t? l? t?i gi?n v? s? nguyên t? c?a các nguyên t?).

C?u trúc phan t? h?p ch?t h?u c?

Thuy?t c?u t?o hoá h?c

Thuy?t c?u t?o hóa h?c kèm theo khái ni?m v? c?u t?o hóa h?c ???c ??a ra b?i A. M. Butlerov (ng??i Nga) vào n?m 1861:

1. Trong phan t? h?p ch?t h?u c?, các nguyên t? liên k?t v?i nhau theo ?úng hóa tr? và theo tr?t t? nh?t ??nh. Th? t? liên k?t ?ó g?i là c?u t?o hóa h?c. S? thay ??i th? t? liên k?t ?ó, t?c là thay ??i c?u t?o hóa h?c, s? t?o ra h?p ch?t khác.
2. Trong phan t? h?p ch?t h?u c?, carbon có hóa tr? IV. Nguyên t? carbon kh?ng nh?ng có th? liên k?t v?i nguyên t? c?a các nguyên t? khác mà còn có th? liên k?t v?i nhau t?o thành m?ch carbon.
3. Tính ch?t c?a các ch?t ph? thu?c vào thành ph?n phan t? và c?u t?o hóa h?c.

Hình 8: C?ng th?c c?u t?o ??y ?? c?a ethanol

C?ng th?c c?u t?o

C?ng th?c c?u t?o bi?u di?n th? t? và cách th?c liên k?t c?a các nguyên t? trong phan t?.

C?ng th?c c?u t?o có th? ???c vi?t theo 3 cách: cách vi?t khai tri?n (c?ng th?c c?u t?o ??y ?? - vi?t t?t c? các nguyên t? và các liên k?t gi?a chúng), cách vi?t thu g?n (c?ng th?c c?u t?o thu g?n - vi?t g?p nguyên t? C và các nguyên t? khác liên k?t v?i nó thành t?ng nhóm) và cách vi?t thu g?n nh?t (c?ng th?c khung phan t? - ch? vi?t các liên k?t và nhóm ch?c, ??u mút c?a các liên k?t chính là các nhóm CH_x v?i x ??m b?o hóa tr? IV c?a nguyên t? C).

Hình 9: C?ng th?c khung phan t? c?a ethanol

VD: Ethanol

C?ng th?c c?u t?o ??y ??: Hình 8.

C?ng th?c c?u t?o thu g?n: ${\ce {CH3-CH2-OH}}$

C?ng th?c khung phan t?: Hình 9.

??ng ??ng

Hình 11 : 3 ch?t ??u tiên c?a d?y ??ng ??ng alkane

Nh?ng h?p ch?t có thành ph?n phan t? h?n kém nhau 1 hay nhi?u nhóm CH₂ nh?ng có tính ch?t hóa h?c t??ng t? nhau ???c g?i là ??ng ??ng.

D?y ??ng ??ng là d?y g?m các ch?t ??ng ??ng (h.11) .

S? d? các ch?t trong cùng d?y ??ng ??ng có tính ch?t hóa h?c t??ng t? nhau là do chúng có c?u t?o hóa h?c t??ng t? nhau.

??ng phan

Nh?ng h?p ch?t có cùng c?ng th?c phan t? ???c g?i là ??ng phan.

VD :

V?i c?ng th?c phan t? là ${\ce {C4H10}}$ có 2 h?p ch?t :

• Butan có c?ng th?c c?u t?o là ${\ce {CH3-[CH2]2-CH3}}$
• Isobutan có c?ng th?c c?u t?o là ${\ce {CH3-CH(CH3)-CH3}}$

V?i c?ng th?c phan t? là ${\ce {C2H6O}}$ có 2 ch?t :

• Ethanol có c?ng th?c c?u t?o là ${\ce {CH3-CH2-OH}}$
• Dimethyl ether có c?ng th?c c?u t?o là ${\ce {CH3-O-CH3}}$

??ng phan c?u t?o

??ng phan c?u t?o là nh?ng h?p ch?t có cùng c?ng th?c phan t? nh?ng c?u t?o hóa h?c khác nhau.

Phan lo?i:

• ??ng phan nhóm ch?c là nh?ng ??ng phan khác nhau v? b?n ch?t nhóm ch?c.
• ??ng phan m?ch carbon là nh?ng ??ng phan khác nhau v? s? phan nhánh c?a m?ch carbon.
• ??ng phan v? trí nhóm ch?c là nh?ng ??ng phan khác nhau v? v? trí c?a các nhóm ch?c.
• ??ng phan v? trí liên k?t b?i là nh?ng ??ng phan khác nhau v? v? trí c?a các liên k?t ??i ho?c liên k?t ba.

??ng phan l?p th?

??ng phan l?p th? là nh?ng ??ng phan có cùng c?ng th?c c?u t?o nh?ng khác nhau v? c?u trúc kh?ng gian c?a phan t?, c? th? là s? phan b? các nguyên t? trong kh?ng gian.

Liên k?t hóa h?c

Trong phan t? h?p ch?t h?u c?, các nguyên t? liên k?t v?i nhau theo liên k?t c?ng hóa tr?:

• Liên k?t ??n là liên k?t do 1 c?p eletron dùng chung t?o nên. Liên k?t ??n lu?n là liên k?t σ.
• Liên k?t ??i là liên k?t do 2 c?p electron dùng chung t?o nên. Liên k?t ??i g?m 1 liên k?t σ và 1 liên k?t π.
• Liên k?t ba là liên k?t do 3 c?p electron dùng chung t?o nên. Liên k?t ba g?m 1 liên k?t σ và 2 liên k?t π.

Xem thêm

• Hóa h?u c?

Tham kh?o

1. Nhà xu?t b?n Giáo d?c - B? Giáo d?c và ?ào t?o - Sách giáo khoa Hóa h?c 11
2. Nhà xu?t b?n Giáo d?c - B? Giáo d?c và ?ào t?o - Sách giáo khoa Hóa h?c 11 - Nang cao